Ορθοδοντική
Ορθοδοντική ανηλίκων
Ταξινομείται σε προληπτική ορθοδοντική, κατασταλτική ορθοδοντική, ορθοπεδική ορθοδοντική και επανορθωτική ορθοδοντική.
Η προληπτική ορθοδοντική ασκείται ενώ παραμένουν ακόμα νεογιλά δόντια στο στόμα. Προλαμβάνει την εκδήλωση μελλοντικού ορθοδοντικού προβλήματος στα μόνιμα δόντια και ενδείκνυται μεταξύ άλλων για:
- Διατήρηση του χώρου για την ανατολή των μονίμων δοντιών σε περίπτωση πρόωρης απώλειας των νεογιλών.
- Έλεγχο των «κακών» συνηθειών της πιπίλας, της εκμύζησης δακτύλου και διαφόρων αντικειμένων πχ μολύβια, κλπ.
- Διαχείριση των «αγκυλωμένων» νεογιλών δοντιών και των νεογιλών δοντιών που καθυστερούν να αποπέσουν.
- Διόρθωση της παρεκλίνουσας φοράς ανατολής ορισμένων δοντιών πχ κυνοδόντων
- Διαχείριση της προβληματικής αλληλουχίας στη σειρά απόπτωσης των νεογιλών και της ανατολής των μονίμων.
- Διόρθωση των πρόωρων οδοντικών επαφών που οδηγούν σε «στραβό δάγκωμα» (σταυροειδής σύγκλειση), κυρίως λόγω πρόσκρουσης των πολύ μυτερών νεογιλών κυνοδόντων μεταξύ τους.
- Περιπτώσεις με παραλλαγές στον αριθμό των δοντιών όπως σε ελλείψεις δοντιών ή σε υπεράριθμα/πλεονάζοντα δόντια.
- Διαχείριση των έντονων χαλινών.
Στα ορθοδοντικά μέσα της προληπτικής ορθοδοντικής περιλαμβάνονται κυρίως οι κινητές συσκευές (μασελάκια), αλλά ενίοτε και ακίνητες συσκευές, οι στοχευμένες εξαγωγές νεογιλών δοντιών, η εκπαίδευση και κινητοποίηση για αποβολή των επιβλαβών έξεων πχ εκμύζηση δακτύλου, ο εκλεκτικός τροχισμός νεογιλών δοντιών κ.α.
Η κατασταλτική ορθοδοντική ασκείται ενώ παραμένουν ακόμα νεογιλά δόντια στο στόμα. Λειτουργεί ως πρώτη φάση θεραπείας με σκοπό να εξαλείψει/καταστείλει την ανάγκη για θεραπεία στο μόνιμο οδοντικό φραγμό ή να μειώσει την έκταση, την ένταση και τη διάρκεια της ορθοδοντικής Θεραπείας στο μόνιμο οδοντικό φραγμό. Ενδείκνυται για:
- Ανάκτηση του χώρου που χάθηκε λόγω πρόωρης απώλειας νεογιλών δοντιών
- Απεγκλωβισμό των μονίμων δοντιών, κυρίως των πρώτων μόνιμων γομφίων, κάτω από τα κοντινά νεογιλά κατά την ανατολή τους
- Διόρθωση των ορθοδοντικών προβλημάτων που προέρχονται από τις «κακές» συνήθειες όπως η πιπίλα, η εκμύζηση δακτύλου και διαφόρων αντικειμένων όπως μολύβια, κλπ. Στα προβλήματα συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων και η ανοιχτή δήξη η αυξημένη πρόταξη των δοντιών.
- Διεύρυνση του στενού άνω οδοντικού τόξου που συχνά οδηγεί είτε σε πρόβλημα χώρου για την ανατολή όλων των μονίμων δοντιών είτε σε «στραβό δάγκωμα»
- «Άνοιγμα» του δαγκώματος σε περίπτωση που αυτό είναι βαθύ και τα δόντια τραυματίζουν τα ούλα
- Κλείσιμο των μεγάλων κενών διαστημάτων μεταξύ των δοντιών
- Διόρθωση των στρεβλοφυιών και των συνωστισμών
- Διόρθωση στην μεγάλη κλίση των άνω τομέων σε περίπτωση που «κοιτάνε» πολύ προς τα έξω. Μεγάλες κλίσεις των τομέων σχετίζονται με κίνδυνο για τραυματισμό τους σε περίπτωση που το παιδί χτυπήσει στο πρόσωπο
- Διόρθωση πρόσθιας σταυροειδούς σύγκλεισης, όπου κάποια από ή όλα τα πάνω πρόσθια δόντια βρίσκονται πίσω από τα κάτω πρόσθια δόντια
Στα ορθοδοντικά μέσα της κατασταλτικής ορθοδοντικής περιλαμβάνονται κυρίως οι κινητές συσκευές (μασελάκια), αλλά ενίοτε και ακίνητες συσκευές (σιδεράκια).
Η ορθοπεδική ορθοδοντική ασκείται κυρίως ενώ παραμένουν ακόμα νεογιλά δόντια στο στόμα, ενώ εφαρμόζεται όταν τα ορθοδοντικά προβλήματα οφείλονται στο μέγεθος, στη θέση ή στη σχέση των γνάθων. Ενδείκνυται κυρίως για:
Πρόσθια μετακίνηση της κάτω γνάθου σε περίπτωση μικρής κάτω γνάθου
- Αναχαίτηση της αύξησης της άνω γνάθου σε περίπτωση που η τελευταία βρίσκεται σε υπέρμετρη ανάπτυξη προς τα εμπρός
- Πρόσθια έλξη της άνω γνάθου σε περίπτωση που είναι υποανάπτυκτη
- Διεύρυνση της άνω γνάθου όταν είναι στενή
Τα αντίστοιχα ορθοδοντικά μέσα περιλαμβάνουν κινητές ή ακίνητες λειτουργικές συσκευές, το εξωστοματικό τόξο, την προσωπική μάσκα και την ακίνητη διευρυντική συσκευή της άνω γνάθου.
Τέλος, αντίθετα από τις προηγούμενες, η επανορθωτική ορθοδοντική ασκείται συνήθως εφόσον έχουν ανατείλει όλα τα μόνιμα δόντια. Αποτελείται από τα στάδια της ευθυγράμμισης των δοντιών, της επιπέδωσης των οδοντικών τόξων, της επίτευξης μιας σταθερής σύγκλεισης και τέλος από το στάδιο των «λεπτών» μετακινήσεων των δοντιών με σκοπό το βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Τα ορθοδοντικά μέσα στην επανορθωτική ορθοδοντική είναι κυρίως οι ακίνητοι μηχανισμοί (σιδεράκια), οι οποίοι μπορεί να είναι μεταλλικοί ή διάφανοι (κεραμικοί).
Οι ορθοδοντικοί μηχανισμοί στα παιδιά
Α) Κινητοί ορθοδοντικοί μηχανισμοί
Οι κινητοί μηχανισμοί ονομάζονται έτσι γιατί οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα να τους αφαιρούν και να τους επανατοποθετούν κατά βούληση. Αποτελούνται είτε εξολοκλήρου από πλαστικά μέρη είτε από συνδυασμό πλαστικών με μεταλλικά σύρματα. Φοριούνται ανάλογα με τις ενδείξεις είτε όλο το 24/ωρο είτε κάποιες ώρες του 24/ωρου. Αφαιρούνται κατά τη διατροφή των παιδιών, για να καθαριστούν, καθώς και για την άσκηση της στοματικής υγιεινής. Γενικά θεωρείται ότι οι κινητοί μηχανισμοί είναι πολύ ανεκτοί από τα παιδιά και εμφανίζουν το πλεονέκτημα ότι τα διευκολύνουν στη διατήρηση της στοματικής τους υγιεινής.
Β) Ακίνητοι ορθοδοντικοί μηχανισμοί
Οι ακίνητοι μηχανισμοί ονομάζονται έτσι γιατί μόνο ο Ορθοδοντικός μπορεί να τους τοποθετεί και να τους αφαιρεί. Οι ίδιοι οι ασθενείς δεν έχουν τέτοια δυνατότητα. Περιλαμβάνουν τα αγκύλια (brackets ή κοινώς «σιδεράκια») και τα ορθοδοντικά σύρματα. Τα αγκύλια μπορεί να είναι μεταλλικά ή κεραμικά (διάφανα) και τοποθετούνται «μόνιμα», δηλαδή κολλάνε με σύνθετη ρητίνη στην επιφάνεια των δοντιών. Καθένα από τα σιδεράκια έχει μία εγκοπή-υποδοχή για τα ορθοδοντικά σύρματα. Μέσα στις υποδοχές τοποθετούνται διαδοχικά ορθοδοντικά σύρματα, τα οποία πετυχαίνουν τις ορθοδοντικές μετακινήσεις. Η πρόσδεση των συρμάτινων τόξων στα σιδεράκια γίνεται με μεταλλικές ή συχνότερα με πλαστικές/ελαστικές προσδέσεις. Οι τελευταίες μπορεί να είναι διαφανείς ή χρωματιστές.
Οι ακίνητοι μηχανισμοί μπορεί να είναι είτε προστομιακοί και να φαίνονται, είτε γλωσσικοί -στην εσωτερική επιφάνεια των δοντιών- και να μην φαίνονται. Υπάρχουν και άλλοι ακίνητοι μηχανισμοί στην εσωτερική επιφάνεια των δοντιών, όπως τα γλωσσικά και τα υπερώια τόξα, τα μηχανήματα ταχείας διεύρυνσης της υπερώας, καθώς επίσης και τα γλωσσικά σύρματα που χρησιμοποιούνται κατά την περίοδο της συγκράτησης του ορθοδοντικού αποτελέσματος.
Πλεονεκτήματα της έναρξης της ορθοδοντικής θεραπείας στην ανήλικη ζωή
«Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν» (Ιπποκράτης). Η προληπτική ορθοδοντική υπερτερεί στο ότι δεν επιτρέπει την όποια παρέκκλιση από το φυσιολογικό κατά την εξέλιξη μιας οδοντοφυίας. Είναι πολύ πιο εύκολο για το παιδί να προλάβει κανείς το ορθοδοντικό του πρόβλημα νωρίς και πριν αυτό εκδηλωθεί παρά να ξεκινήσει το ίδιο ορθοδοντική θεραπεία αργότερα. Γενικά, οι παρεμβάσεις της προληπτικής ορθοδοντικής θεωρούνται απλές και πολύ αποτελεσματικές.
Αλλά και η κατασταλτική ορθοδοντική ωφελεί σημαντικά τους μικρούς μας ασθενείς, γιατί είτε εξαλείφει είτε μειώνει σημαντικά τη βαρύτητα των ορθοδοντικών προβλημάτων, κάνοντας την επανορθωτική ορθοδοντική που ενδεχομένως ακολουθήσει ταχύτερη και ευκολότερη. Σε πολλές περιπτώσεις διορθώνει με απλά μέσα και με σχετική ευκολία προβλήματα που, αν είχαν αφεθεί αθεράπευτα, θα χρειαζόταν να ληφθούν δραστικές αποφάσεις και παρεμβάσεις για να αντιμετωπιστούν αργότερα πχ. εξαγωγές μονίμων δοντιών, χειρουργικές επεμβάσεις για αποκάλυψη εγκλείστων δοντιών ή για ασυμμετρίες στο πρόσωπο, αντιμετώπιση τραύματος των δοντιών και των ούλων, εξαιρετικά μεγάλες μετακινήσεις δοντιών κ.α. Επίσης, η χρήση των κινητών ορθοδοντικών μέσων κατά την κατασταλτική ορθοδοντική πλεονεκτεί στο ότι με την αφαίρεσή τους η στοματική υγιεινή διευκολύνεται, ενώ ταυτόχρονα πολλά παιδιά βρίσκουν τα μασελάκια κατά την κατασταλτική ορθοδοντική πιο ανεκτά σε σχέση με τα σιδεράκια.
Όμως, ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα που δείχνει τα πλεονεκτήματα της έναρξης μιας ορθοδοντικής θεραπείας στην ανήλικη ζωή είναι η ορθοπεδική ορθοδοντική. Η τελευταία είναι μοναδική στο να επιδρά σημαντικά στη θέση και στο μέγεθος των γνάθων, βελτιώνοντας όχι μόνο τη σύγκλειση και την αισθητική του χαμόγελου, αλλά και την όψη και την αισθητική όλου του προσώπου. Αυτό είναι δυνατό μόνο στα παιδιά, μιας και μόνον αυτά έχουν ενεργό το δυναμικό της αύξησης του σκελετού τους. Συνεπώς, αντίστοιχες παρεμβάσεις σε ενήλικες είναι άκαρπες και μοναδική λύση για αλλαγές σε επίπεδο γνάθων αποτελεί η πολύ πιο επεμβατική ορθογναθική χειρουργική.
Ορθοδοντική ενηλίκων
Οι ορθοδοντικές μετακινήσεις είναι εφικτές σε οποιαδήποτε ηλικία, ενώ η ορθοδοντική των ενηλίκων είναι το ίδιο αποτελεσματική με την επανορθωτική ορθοδοντική στα παιδιά. Σήμερα όλο και περισσότεροι ενήλικοι συνειδητοποιούν ότι το ωραίο χαμόγελο είναι προϋπόθεση για μια ωραία εμφάνιση. Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι που οδηγούν τους ενήλικες στο να κάνουν ορθοδοντική θεραπεία είναι:
- Αισθητική και λειτουργική αποκατάσταση του στόματος. Είτε η ορθοδοντική θεραπεία δεν πραγματοποιήθηκε στην παιδική ηλικία για διάφορους λόγους, είτε αυτή πραγματοποιήθηκε, αλλά το αποτέλεσμά της υποτροπίασε με την πάροδο των ετών.
- Υπάρχει ανάγκη για προσθετική αποκατάσταση (γέφυρες, εμφυτεύματα κτλ.), η οποία όμως είναι αδύνατη, είτε γιατί ο χώρος που υπάρχει είναι ανεπαρκής, είτε γιατί η απόκλιση των παρακείμενων δοντιών είναι προβληματική, είτε γιατί τα αντίθετα δόντια (ανταγωνιστές) έχουν υπερεκφυθεί. Με την προ-προσθετική ορθοδοντική θεραπεία οι χώροι επανακτώνται, οι αποκλίσεις διορθώνονται, τα υπερεκφυμένα δόντια εμβυθίζονται και τελικά η προσθετική αποκατάσταση γίνεται πλέον εφικτή.
- Η περιοδοντική νόσος έχει προκαλέσει «μετανάστευση» των δοντιών από την αρχική τους θέση, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται λειτουργικά και αισθητικά προβλήματα, πρόταξη των δοντιών, στρεβλοφυίες, κενά διαστήματα, αραιοδοντία, μαύρα τρίγωνα, υφιζήσεις κ.α.
- Αλλαγή τόσο της σύγκλεισης όσο και της όψης του προσώπου. Στις περιπτώσεις που η θεραπεία αφορά τόσο τα δόντια όσο και τις γνάθους, εφαρμόζεται συνδυασμός ορθοδοντικής θεραπείας και γναθοχειρουργικής επέμβασης.
Οι ορθοδοντικοί μηχανισμοί στους ενήλικες
Εκτός από τους συμβατικούς ακίνητους μηχανισμούς, οι αυξημένες αισθητικές απαιτήσεις κατά την ορθοδοντική των ενηλίκων επιβάλει ένα πιο ευρύ φάσμα επιλογών. Τα κλασσικά αγκύλια στην επιφάνεια των δοντιών είναι ορατά κατά το χαμόγελο, οπότε αντί των μεταλλικών υπάρχει η επιλογή των διάφανων κεραμικών αγκυλίων.
Επιπλέον, πολύ διακριτική επιλογή αποτελεί η θεραπεία με κινητούς διαφανείς νάρθηκες. Οι διαφανείς νάρθηκες πλεονεκτούν όχι μόνο στην αισθητική, άλλα και στην διατήρηση της καλής στοματικής υγιεινής. Αφαιρούνται, πλένονται εύκολα και επανατοποθετούνται εύκολα από τους ίδιους τους ασθενείς.
Τέλος, στα εντελώς αόρατα μέσα συγκαταλέγεται η γλωσσική ορθοδοντική, όπου τα αγκύλια κολλάνε στις εσωτερικές/γλωσσικές επιφάνειες των δοντιών.